Binlerce yıl boyunca "Akdeniz'in tahıl ambarı" olarak bilinen Mısır, şimdi endişe verici boyutlardaki bir gıda kıtlığı ile karşı karşıya. Kahire'nin Al-Ahram gazetesinde Gihan Shanine tarafından yayınlanan "İstikrar için Gıda" başlıklı tarafsız bir rapor bu krizin boyutlarını apaçık ortaya koymakta.
İki olay: Babası tarafından kendisine bir ev ve aş sağlayabilecek kuzeni ile evlenmek zorunda bırakılsa da, 20 yaşındaki Samar "haftanın büyük bir bölümü akşam yemeğinde sadece kızarmış patates ve patlıcan" olduğunu söylüyor. Çalışmak için okulu bırakan 10 ve 13 yaşındaki kız kardeşleri kilo kaybediyorlar ve kronik kansızlıktan mustaripler.
Dört çocuğunu tek başına büyüten ve hemşirelik yapan Manal çocuklarını besleyememekte. "Eskiden paramız olmadığı zamanlarda lahanayı pirinç ile doldurup yerdik. Ama şimdi artan fiyatlardan dolayı bazen bunu bile alacak gücümüz olmayabiliyor. Çocuklarımız daima yetersiz beslenmişlerdir ama şimdi bu durum daha da kötüye doğru gidiyor."
Bu çocukların hikayeleri alışılmadık hikayeler değil: BM'in Dünya Gıda Programı'na (WFP) göre, yetersiz beslenme altı ayla beş yaş arasındaki Mısırlı çocukların yüzde 31'ini, dünyadaki en yüksek oranlardan biri, helak ediyor. WFP, ayrıca 2009 yılında yetersiz beslenmenin Mısır'ın GSMH'ini (Gayri Safi Milli Hasıla) yüzde 2 civarında düşürdüğünü de tespit etmiş. Avusturalya'nın Uluslararası Gelecekteki Ufuklar araştırma enstitülüsüne (FDI) göre, beş Mısırlıdan biri gıda güvensizliği ile karşı karşıya ve "giderek artan sayıda insan yeterince besleyici gıda satın alamıyor." Mısır'ın yoksulları karınlarını doyurmak için beslenme yetersizliği ve aşırı şişmanlığa yol açan düşük besin değerli, yoğun kalorili gıdalara (örneğin tümüyle nişastalı iğrenç koshari) bel bağlamış durumda. Mısır devlet ajansı CAPMAS'nin bildirdiğine göre nüfusun yüzde 5.2'si fiilen açlık çekiyor.
Mısır'ın açlık krizine pek çok faktör neden olmaktadır. Bunlar en derininden en yüzeyseline olmak üzere şunlardır:
Hatalı hükümet politikaları: Kahire sürekli olarak kentsel alanları kırsal alanlara tercih ederek tarımsal araştırmaların azalmasına, yetersiz mali desteğe, özel sektör tekellerine, çarpık sübvansiyonlara, kaçakçılığa, yolsuzluk ve kara piyasalarına neden oldu. Çiftçiler pahalı ama değersiz tohumların, gübrelerin ve zirai ilaçların kısıtlılığından mustaripler. Ama bunların en tehlikelisi hükümetin kısıtsız ve yasadışı yerleşim yerlerinin yayılmasına yardakçılık etmesinden dolayı işlenmiş tarım arazilerinin azalmasıdır.
Gıda ithalatına bel bağlama: FDI'ya göre—tarihsel olarak kendine yeterli olan Mısır şimdi gıdasının yüzde 60'ını ithal etmektedir. Ülke büyük oranda meyve ve sebze üretiminde kendine yeterli olmakla birlikte aşırı derecede ithal tahıla, şeker, et ve yemeklik yağa bağımlıdır. Mısır buğdayının 2/3'ünü (15 milyon tonun 10 milyonunu dışardan almasıyla ithal ederek dünyanın en büyük buğday ithalcisidir), fasulyesinin yüzde 70'ini, mercimeğinin yüzde 99'unu ithal etmektedir. Tesadüfi olmayan bir şekilde, mercimek üretimi 85,000 dönümden 1,000 dönüme düşmüştür. 2013 yılında petrol ihraç eden dost ülkeler tarafından bağışlanan yaklaşık 20 milyar Amerikan Dolarının gıda ithalatı finanse etmedeki önemli rolü insanın bu sübvansiyonun ne kadar süreceği konusunda merak etmesine neden oluyor.
Yoksulluk: Mısır giderek fakirleşirken dalgalanan uluslararası piyasalara bu gibi bir bağımlılık her zamankinden daha risklidir. WFP'nin raporuna göre daha önceki ortalama yüzde 6.2 oranındaki gerçek GSMH büyümesi 2012-2013 yıllarında yüzde 2.1'e düştü. İşsizlik oranları yaklaşık yüzde 19 seviyesindedir. Bir zamanlar Mısır'ın gurur kaynağı olan pamuk ekini 2012'den 2013'e olan bir sene içinde üretim anlamında yüzde 11'den daha fazla düşüşe uğradı. Genç nüfusun yüzde yirmi sekizi yoksulluk sınırları içinde, yüzde 24'ü ise yoksulluk sınırının tam üstünde yaşamakta. CAPMAS bu oranın her yıl yüzde 1 artığını bildirmektedir.
Su kıtlığı: Tanrı vergisi Nil nehri büyüyen nüfus ve doğru yapılmayan sulama gibi faktörler yüzünden senede zaten 20 bilyon milyar metreküp yetersiz kalarak Mısır'ın gıda üretimin düşürmekte. Etiyopya'nın Mavi Nil'i üzerine yapılmakta olan barajlarla bu su kıtlığı önümüzdeki on yıl içinde çok daha şiddetli hale gelecek.
Son krizler: FDI "2006 yılındaki kuş gribi salgını, 2007-2009 yıllarındaki gıda, petrol ve mali krizleri, 2010 yılındaki gıda fiyatlarındaki küresel artış ve 2011 Devriminden beri siyasi istikrarsızlığın neden olduğu ekonomik bozulmaya" işaret ediyor.
Abdülfettah Sisi'nin yeni hükümeti bu felaket eğilimlerine zamanında cevap vererek durumu tersine çevirebilir mi? Ben karamsarım. Milyonlarca güvenilmez Kahireli sessizce tarlası ile ilgilenen çok sayıdaki çiftçiden (fallaheen) çok daha büyük siyasi etki gücüne sahip. Dahası—hoşnutsuz fabrika işçilerinden Hamas-İsrail arasındaki ateşkese isyan eden Müslüman Kardeşlere kadar—acil konular Mısır yönetiminin dikkatini gıda üretimi gibi uzun süreli sistemli krizlerden sürekli olarak uzaklaştırmaktadır.
Mısır'da açlık Orta Doğu'nun, yabancıların çözemeyeceği sadece kendini koruyabileceği, pek çok derin ve yaygın problemlerinden biridir.
Sayın Pipes (DanielPipes.org) Orta Doğu Forumu'nun başkanıdır. © 2014 Daniel Pipes. Tüm hakları saklıdır.
