Bu yılın başlarında Mısır'daki bir çok analist Mareşal Hüseyin Tantavi'yi ülke politikalarının kilit ismi ve Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'yi ise hafif sıklet biri olarak değerlendirdiği için Mursi'nin 12 Ağustos 2012'de Tantavi'yi görevden alması herkesi şaşırttı.
Bu önemli bir durum çünkü Mursi hızla ülkeyi İslami kuralların hüküm süreceği bir noktaya sürüklerken Tantavi ülkeyi İslamcı ellerden koruyabilirdi. Eğer Mursi başarılı olursa, Amerika'nın bölgedeki konumu üzerinde oldukça büyük olumsuzluk etkileri olacaktır.
Mısır'da ne oldu?
Mısır'ın o dönemdeki güçlü hükümdarı Tantavi, kolaylıkla manipüle edilebileceği, (gerekirse) yerine başkasını geçirilebileceği, en güvenilir seçenek olarak gördüğü Mursi'yi kendi eliyle cumhurbaşkanı olarak seçti. Şu anda gelinen son yolunda, Tantavi, Yüksek Anayasa Mahkemesi'ne (SCC) 27 Ocak 2011'de "vatana ihanet ve casusluk" suçlarından tutuklanmasına, hapishanede kaldığı süreye ve SCC'nin Müslüman Kardeşlerin diğer adaylarını, özellikle de zengin, karizmatik ve vizyon sahibi Hayrat Şatır'ı devre dışı bırakmasına rağmen, kendi tutukluluklarını baz alarak Mursi'nin adaylığını onaylaması için talimat verdi. Tantavi silik, kaba saba ve saralı Mursi'nin cumhurbaşkanlığı yarışında olmasını istedi çünkü Şatır çok tehlikeli ve Müslüman Kardeşler adayı Abdülmünim Ebu'l Futuh Abdülhadi çok pöpülerdi.
Mursi'nin 30 Haziran'da cumhurbaşkanı olmasından bir süre sonra, Tantavi niyetinin 24 Ağustos'da yapılacak kitlesel gösteri ile Mursi'yi devirmek olduğunu hissettirdi. Tantavi'nin sözcüsü Tevfik Okasha Mursi'ye karşı yapılacak askeri bir darbeye aleni destek verdi. Ancak Mursi herkesten önce davrandı ve 12 Ağustos'da bazı adımlar attı: Gücünü sınırlayan anayasal deklarasyonu iptal etti, Tantavi'yi görevden aldı ve yerine askeri istihbaratın başı olan Abdül Fattah El Sisi'yi atadı.
Kısacası, Mursi eli kulağındaki bir hükümet darbesini etkisizleştirdi. Mursi'nin 24 Ağustos'dan önce harekete geçmesini açıkça onaylayan önde gelen Cihad lideri ve Mursi destekçisi Tarık El Zümer, "Tantavi'nin yerine Sisi'yi atamanın darbeyi önleme amacı taşıdığını" kabullendi. Mısır'ın en önemli gazetecilerinden biri olan Hamdi Kandil, haklı olarak Mursi'nin hareketini "sivil bir darbe" olarak karakterize etti.
Mursi bunu nasıl başardı? Nasıl oldu da koyun kasabı kesti? Neden bir çok analist bu durumu önceden göremedi?
Analistler gizli bir faktörü gözden kaçırdılar: Kardeşlik-odaklı subayların düşünüldüğünden sayıca daha fazla ve daha güçlü oldukları: 24 Ağustos komplosundan haberleri vardı ve Mursi'ye kazanması için yardım ettiler. Bazı subayların Kardeşliğe sempati ile baktıkları uzun zamandır aşikar olsa bile, grubun iletişim ağı darbeden sonraki üç ay içinde görünür oldu..
Örneğin bugün, Kardeşlik ve diğer İslamcı bağlantıları olan subayların tespit edilip ayıklanmasını denetleyen Tümgeneral Abbas Mekheimer'in kendisinin Kardeşlik ile bağlantılı olduğunu veya muhtemelen grubun üyesi olduğunu biliyoruz. Sisi'ye gelince, Kardeşlik üyeliğini inkar etse bile, liderlerinden biri Sisi'nin "ailenin" resmi olmayan bir üyesi olduğunu söyledi. Resmi olarak üye olmayan yüksek düzeydeki tanınmış kişilerin kendi gündemlerini hızla ilerlettikleri göz önüne alındığında bu anlaşılır bir şey. Mekheimer'in askeri istihbaratın başı olması Tantavi'nin 24 Ağustos'taki planlı darbesi ile bilgilere ulaşma imkanı verdi. Tarihçi Ali Al Ashmawi, Sisi'nin Tantavi'ye sadık askerleri saptadığını ve görevden aldığını tespit etti.
Geçmişe bakılınca benzeri görülen bu ağ çok büyük bir sürpriz olarak görülmemeli. Kardeşlik 1940larda askeriyenin içine sızmış ve 1952'de Kral Faruk'u deviren "Özgür Subaylar" hareketinin arkasında durmuştu. 1954-74 arasında devre dışı kalmalarından sonra Müslüman Kardeşler subaylar arasındaki ağını gizlilik içinde ve bizim de dahil olduğumuz dış gözlemcilere fark ettirmeden yeniden kurdu. Kardeşliğin liderlerinden Tharwat Al Kharabawi örgütün üyelerinden bazılarının "ordunun üst düzey liderleri haline geldiğini" şimdi kabul etmektedir.
Bütün bunlar ne anlama geliyor? Tantavi ve beraberindekiler güvenli bir şekilde emekliye ayırıldılar ve (Hüsnü Mübarek'in tersine) Tantavi hapse gitmiyor. Sisi'nin ordusu Tantavi'nin ordusunun Mübarek'in Şubat 2011'de devrilmesinden önceki hemen hemen aynı konumuna çekildi. Başka bir deyişle, cumhurbaşkanı ile ittifak halinde, onun liderliğinde ama tam anlamıyla tabi olmadan. Ordunun bütçesi, terfiler, görevden almalar ve ekonomik imparatorluğun kontrolü elinde. Ancak ordu 2011-2012 arasındaki bir buçuk yıl keyfini sürdüğü siyasi gücünü kaybetti.
Mursi'nin geleceği henüz garanti altında değil. Sadece birbiriyle yarış halinde olan İslamcı gruplaşmalarla karşı karşıya değil, Mısır oldukça ciddi bir ekonomik krizin pençesinde. Mursi'nin iktidarı tartışmasız kendisi ve Kardeşlik için kısa vadeli faydalar getirir ancak uzun vadede muhtemelen Kardeşliğin iktidarını gözden düşürecektir.
Kısacası, Mübarek'in otuz yıllık kısır denge halinin ardından Mısır'in siyasi dramı daha yeni başladı.
Daniel Pipes Middle East Forum Başkanı ve Cynthia Farahat Forum'da öğretim üyesidir. © 2012 Daniel Pipes ve Cynthia Farahat. Bütün hakları saklıdır.
