Filistinlilerin Kudüs'ün Musevilikte hiçbir rolü olmadığı yalanı ve aynı zamanda İsrail yanlısı Kuran Kudüs'ten bahsetmez reddiyesi eşliğinde Kudüs'ün yönetimine sahip olma savları ile ilgili Yahudi-Müslüman kapışmasını herkes biliyor.
Ama Kudüs (Arapça: Al-Quds) üzerinde halk tarafından daha az bilinen bir diğer ateşli tartışma daha var: şehrin yönetimi hakkında değil Tapınak Tepesi (Arapça: Al-Haram ash-Sharif) —iki antik ve kutsal yapıdan oluşan, Kaya Kubbesi (691'de inşa edildi) ve El Aksa Camii (705), kutsal meydan üzerinde kimin otoritesi olduğu hakkında bir tartışma. Temel olarak bu karmaşık ve azametli mücadele ile beş Müslüman ülke ilgileniyor: Filistin Yönetimi, Ürdün Haşimi Krallığı, Suudi Arabistan Krallığı, Türkiye Cumhuriyeti ve Fas Krallığı. Her biri kendine özgü güçlü yönlere ve hedeflere sahip.
Filistin Yönetimi: Tapınak Tepesi'nin kontrolüne sahip olmak Filistin Yönetimi'nin misyonunun tam merkezinde yer alıyor. Filistin bir devletin ekonomik ve askeri kaynaklarına sahip olmayabilir ama iki benzersiz güce sahip: (İsrail'in saygısından dolayı) günlük yönetim ve doğu Kudüs üzerindeki iddiası ile ilgili sahip olduğu geniş uluslararası destek. FY bu güçleri İsrail'i Müslümanların öfkesi ve solcu Siyonizm karşıtlığı çağrılarıyla korkutarak gayretle ayakta tutuyor. Tapınak Tepesinin zirvesindeki etkili bir hükümran olarak statüko gücü herhangi bir değişikliğe direniyor.
Ürdün: Amman birçok resmi ayrıcalığa sahip ama alanda çok az bir etkisi var.1994 Ürdün-İsrail barış anlaşması "İsrail'in Kudüs'teki kutsal mabetlerdeki" Ürdün'ün "özel statüsüne saygı duyduğunu ve "Ürdün'ün bu mabetlerdeki tarihsel rolüne yüksek öncelik verdiğini" belirtiyor. Bir bilim insanı bunu yanlışlıkla "mabetleri kollama, koruma ve erişimi düzenleme görevlerine katılımı ile" sözde bir muhafaza hizmeti sağlama olayı olarak naklediyor. Gerçekten de İsrail güçsüzlüklerini gizlemek için göreceli olarak dostane olan Ürdün krallarıyla iş birliği yapıyor çünkü "özel rol" numarası, Nadav Shragai'nin sözleriyle, bu kralların "monarşik iktidarlarını güçlendiren ve Ürdün'deki aşırı İslamcı elementlere karşı meşruiyet sağlayan merkezi bir payandadır. Ürdün, tepedeki zayıflamış varlığının krallıktaki istikrarı varoluşsal bir tehdit oluşturacak kadar zayıflatacağından da korkuyor."
Suudi Arabistan: Suudilerin nüfuzu yok ama uluslararası duruşlarını güçlendirmek ciddi bir şekilde bir miktar güç istiyorlar. Birleşik Krallık eski Riyad büyükelçisi John Jenkins nedenini şöyle açıklıyor: "İran Suudilerin Mekke ve Medine'nin vesayetine sahip olmalarının meşruiyeti konusunda onlara daima meydan okudular. Eğer bu listeye bir üçüncü mabedi eklerlerse İslam dünyasının mutlak [dini] lideri olma iddialarını güçlendirebilirdi." İsrailliler Riyad'a böyle bir güç verebilirler, aynı zamanda barış anlaşmasını tatlandırabilir ve Filistinlilerin kontrolünü azaltabilirlerdi.
Türkiye: Osmanlı İmparatorluğu Kudüs'ü 1516-1917 yılları arasında dört yüzyıl boyunca yönetti, ardından Türk yetkililer aniden Kudüs'e olan ilgilerini kaybettiler. Recep Tayyip Erdoğan son zamanlarda Kudüs'ün kutsal mekanlarıyla ilgili iddiaları yeniledi ve Ekim 2020 tarihli bir açıklamasında "Birinci Dünya Savaşı'nda gözyaşlarıyla bırakma zorunda kaldığımız bu şehir ... bizim şehrimiz, bizden bir şehir" dedi. Ankara Kudüs'ün Türk geçmişine, Türkiye'nin Tapınak Tepesi üzerindeki iddialarına destek sağlamak için bu sözleri on milyonlarca dolarla destekledi ve İsrail yönetimine meydan okudu. Hamas ile ittifak halinde olan Türkler Yahudi devleti ile iş birliği yapmıyor bir de üstelik İsrail'in rolünü sınırlamak istiyor.
Fas: İslam İş birliği Teşkilatı'nın Kudüs Komitesine başkanlık etmek ve komitenin 1975'teki kuruluşundan bu yana genel merkezine ev sahipliği yapmak Fas krallarına—4,000 kilometre uzaklığa rağmen—Tapınak Tepesi üzerinde belirli bir nüfuz sağlıyor. Komitenin ayrıca Kudüs'teki İslami çıkarlara seccadeler bağışlayarak, evler inşa ederek, tadilatlar ve benzer şeyler yaparak yardım amacıyla finans sağlayan Bayt Mal Al Quds Agency adlı bir yan kuruluşu da var. Dışişleri Bakanı Nasser Bourita 2018 Mart ayında "Filistin davasına güçlü bir destek mesajı "göndermek amacıyla sembolik olarak El Aksa Camisi'nde dua etti. Genel olarak Fas kralları Tapınak Tepesi ile ilgili meselelerde Ürdün krallarını zayıflatmak için Suudi kralları ile ittifak yapıyorlar. İsrail'in iyi niyetini kazanmanın Rabat'ın Aralık 2020'de Yahudi devleti ile ilişkileri normalleştirme kararında rolü olduğu tahmin ediliyor.
İsrail: İsrail Tapınak Tepesi'nde iki düşman aktör (FY, Türkiye/Hamas) ve kendisiyle iş birliği yapmaya yarı istekli üç aktör (Ürdün, Suudi Arabistan, Fas) ile karşı karşıya. Bugüne kadar İsrailli liderler İsrail Zaferi'ni elde etmeye yardımcı olacak büyük potansiyel psikolojik etkiye sahip bu rekabeti kullanma hayal gücünden yoksundular. Bir öneri: Emirlik yöneticilerini FY meşruiyetini baltalamak için diğer üç krala katılmaya teşvik edin. Bir diğer öneri: Ehud Olmert'in Kudüs'ün İslami kutsal alanlarını denetleyen bir komiteye sponsor olma girişimini hayata geçirin.
Artık top İsrail tarafında.
Bay Pipes (DanielPipes.org, @DanielPipes) Orta Doğu Forumu başkanıdır. © 2021 Daniel Pipes. Tüm hakları saklıdır.
