Türkiye ekonomisi, para birimi liranın değer kaybetmesi nedeniyle hızla çıkmaza girerken yatırımcılar ve ekonomistler Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bu krize neden olan eksantrik ekonomi politikasını neden devam ettirdiğini merak ediyorlar. Erdoğan ise motivasyonunun dini olduğunu açıkça belirtti.
Bay Erdoğan yaklaşık 20 yıldır Adalet ve Kalkınma Partisi liderliği, başbakan ve cumhurbaşkanı gibi çeşitli görevlerle Türk siyasetine egemen oldu. İktidarın ilk yarısına iki önemli özellik damga vurdu: tutkulu bir şekilde laiklik yanlısı olan askeri liderliğin darbe yapacağına dair duyulan sürekli endişe ve olağanüstü ekonomik büyüme.
Her şey Temmuz 2011'de Bay Erdoğan genel kurmay başkanını kara, deniz ve hava kuvvetleri komutanlarıyla birlikte istifaya zorlayıp silahlı kuvvetlerin kontrolünü kendi üzerine almasıyla değişti. Artık darbe korkusu olmadan, sonunda laik subayların sertleştirdiği İslamcı ideolojiyi tamamıyla takip edebilirdi.
İslamcı ideoloji hızla su yüzüne çıktı. Bay Erdoğan 2011'de Suriye ve Mısır'da İslamcı kardeşlerini destekledi, İsrail ve Batı ile gerilimi kışkırttı ve 2012'de Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nü başından savıp Rusya ve Çin'in kontrol ettiği Şangay İş Birliği Örgütü ile flört etti. Yurt içinde ise, Türk hükümeti alkol üzerindeki vergileri yükseltti, satış ve reklamları sınırlandırdı ve dini okullar daha yaygınlaştı ve daha iyi finanse edildi.
Bay Erdoğan 2018'de Türkiye'nin merkez bankasının tam kontrolünü ele geçirdiğinde, tüm diğer merkez bankalarının uygulamalarının aksine, Erdoğan merkez bankasından faiz oranlarını düşürerek yüksek enflasyonla mücadele etmesini talep etti. İlk başta amaçlarının saklamaya çalıştı. 2018 döviz krizi sırasında Sayın Erdoğan'ın danışmanı Cemil Ertem, düşük faiz politikasını haklı göstermek için büyük Yale ekonomisti Irving Fisher'in (1867-1947) hayaletini gündeme getirdi. Bay Ertem, Bay Erdoğan'ın görüşlerinin "bugünkü çağdaş bilimsel iktisat teorisinin konusu olduğunu" bile iddia etti.
Medyanın alay konusu olunca, Bay Erdoğan ve danışmanları sessiz kaldılar ve Türk lirası istikrarlı bir şekilde değer kaybederken düşük faiz oranları ile ilgili başka bir açıklama yapmadılar. Bu yıl, Türkiye merkez bankasının yoğun döviz alımlarına rağmen, lira 1 ABD doları karşısındaki şubat ayında 7 iken aralık ortasında yaklaşık 18'e kadar geriledi. (Kısa vadeli bir düzeltme döviz kurunu 13'e taşıdı ama piyasalar ikna olmamış görünüyor.)
Bay Erdoğan 19 Aralık'ta Kuran'ın paraya faiz ödemeyi yasaklayan emrini yorumlayarak siyaset yaptığını açıkladı: "Faizi sürekli indirmemizden şikâyet ediyorlar. Benden başka bir şey beklemeyin. Bir Müslüman olarak dinimizin dediğini yapmaya devam edeceğim. Emir budur." Bu korkunç tek bir açıklama liranın anında yüzde 12 değer kaybetmesine neden oldu. Bay Erdoğan'ın politikalarının ölü bir Amerikalı ekonomistin teorilerine değil, Kuran'ın emirlerine dayandığının anlaşılması piyasayı ürküttü.
Bay Erdoğan'ın faiz oranları konusundaki inancı Türkiye için korkunç sonuçlar doğurmaktadır. Protestolar ve açlık yayılıyor ve ülke Venezuela'nın yolundan gidebilir. Duke Üniversitesi ekonomistlerinden Timur Kuran yaklaşan kaosun Sayın Erdoğan ve dalkavuklarına "giderek rağbet görmemelerine rağmen olağanüstü hâl ilan etme ve iktidarda da kalma fırsatı" verdiğini söyledi.
Bay Erdoğan'ın "dinimiz bize ne söylüyor" ifadesi ne kadar zarar verirse versin orta çağ finans anlayışına boyun eğildiğini gösteriyor. Ancak orta çağ dini düzenlemeleri modern finansla ya da hemen hemen hiçbir şeyle uyum sağlamaz. Modern dünyadaki Müslüman başarısı İslami yasaların mevcut koşullar ışığında yeniden gözden geçirilmesini gerektiriyor. Kuran'daki düzenlemeler tefeci faizi yasaklanırken mevcut faiz ödemelerine izin verecek şekilde yorumlanabilir.
Beş yüzyıl önce Yahudiler ve Hıristiyanlar Müslümanlarla faize yönelik ortak bir düşmanlığı paylaştılar ancak sonunda bunun finansal gerekliliğini kabul ettiler. Müslümanlar, Türkiye'de ve diğer Müslüman ülkelerde ya aynı şeyi yapmalı ya da daha fazla istikrarsızlık, baskı ve yoksulluk riskini göze almalıdır.
Bay Pipes Orta Doğu Forumu başkanıdır.
